Tükenmişlik - Yetişkin Dikkat Eksikliği
Tükenmişlik ve bununla birlikte ilerleyen dikkat eksikliği, kafa karışıklıkları yetişkinlerde zihin bölünmesi olarak adlandırdığımız bir fenomene işaret edebilir.
Kişi hayatın her alanında kendini güçsüz, yetersiz ve depresif hisseder, mevcut düzenine konsantrasyonunda ve başladığı işleri sürdürmede sıkıntılar yaşar. Geçmişten bugüne kişinin hayatı terapide ele alınır, varoluşsal dinamik, bilişsel davranışçı psikoterapi çalışmalarıyla desteklenir.
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Burnout olarak da bilinen tükenmiş sendromu, kişinin yoğun iş temposu ya da yaşam şartları gibi nedenlerle günlük zihinsel ve fiziksel aktivitelerinde sorun yaşamasını ifade eder. Günümüz dünyasının yoğun temposu, birçok kişinin zihinsel olarak yorgun hissetmesine yol açmaktadır. Beynin sürekli olarak çalışması, yapılan işe veya okula konsantre olmak ciddi bir zihinsel süreç gerektirir. Aynı zamanda kalabalık şehirlerde yaşamak fiziksel enerji tüketimine de neden olur. Tüm bunlar bir araya gelerek kişinin iyilik halini olumsuz yönde etkileyebilir. Sadece iş yaşamı değil kişinin günlük yaşamı ve sorumlulukları da bu durumları yaşamasına sebep olmakla birlikte, daha çok tükenmişlik sendromu görülmesi iş yaşamı ve buna bağlı stresten kaynaklanmaktadır. Doğru şekilde yönetilemeyen stres ve iş yükü tükenmişlik sendromuna yol açar.
Hangi Durumlarda, Neden Ortaya Çıkar?
Tükenmişlik sendromu birçok durumda yoğun çalışma ve hayat temposunun sonucu olarak ortaya çıkar. Ara vermeden veya dinlenmeden sürekli çalışmak, zihinsel ve fiziksel olarak yorucu bir süreçtir. Yoğun temponun yönetilememesi, zamanlama açısından sıkıntılar yaşanması kişinin olumsuz duygulara ve düşüncelere kapılmasına yol açabilir. Sınav stresi de öğrencilerde tükenmiş sendromunun ortaya çıkmasına neden olabilir. Çok yoğun çalışma süreçleri ya da sınav süreçleri sonrasında açığa çıkabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Tükenmişlik sendromunun en önemli belirtisi dikkat eksikliğidir. Kişi yaptığı işe konsantre olmakta zorluk yaşar. Buna ek olarak tükenmişlik yaşayan bir kişi enerjisinin tükendiğini de hissedebilir. İşe karşı olumsuz duygulara sahip olmak da bu problemin belirtileri arasında yer almaktadır. Aynı zamanda kişi bu baskı ve stres altında iken dikkatini toplamakta zorlanabilir ve bu durum aslında kişi zaten yoğun bir süreçte olduğundan kendisini stres altında hissetmesi ve yetersizlik hissi de yoğun düzeyde kendisini gösterir. Dikkat toplayamama sebebiyle verimli çalışamama açığa çıkar ve normal bir psikolojide iken kolaylıkla çözümlenebilecek sıkıntılar, kişinin gözüne daha büyük gelmeye başlayabilir.
Kimlerde Görülür? Görülen Kişilerin Kişilik Özellikleri Bir Farklılık Gösterir mi?
Tükenmiş sendromu tüm yaş aralıkları ve toplumun tüm kesimlerinde görülebilir. Öğrenciler sınav baskısı ile, daha yetişkinleer iş yaşamları sebebiyle bu duygulara yakalanabilir. Beyaz yaka çalışanlar arasında yaygın olsa da yöneticiler, mavi yaka çalışanlar, öğrenciler ve hatta ev hanımları bile bu sorunu yaşayabilir. Yoğun bir iş ve yaşam temposuna sahip olan herkeste tükenmişlik ortaya çıkabilir. Dolayısıyla tükenmişlik sendromuna yakalanan kişilerde belirgin bir kişilik özelliği öne çıkmamakla birlikte etki alanında olmayan şeyleri kontrol etmeye çalışmak, başarılı olma bağımlılığı ve o başarının verdiği haz ile birlikte sürekli başarılı olup o hazzı yakalamaya çalışmak gibi özellikler dikkat çeker.
Online Psikolojik Destek Nedir? yazımızı da inceleyebilirsiniz.
Terapi Yöntemleri
Tükenmişlik sendromunun çözüme ulaştırılmasına farklı terapi yöntemleri uygulanabilmektedir. Seçilecek terapi yöntemi, kişinin belirtilerine ve sorunun hangi aşamada olduğuna bağlıdır. Kişi sorunun ilk aşamalarında yardım alıyorsa genel psikolojik danışmanlık terapileri faydalı olacaktır. Sorunun ilerlemiş olması durumunda psikodinamik, varoluşsal terapiler, bilişsel davranış terapileri ve geştalt terapileri fayda sağlayabilir.
İleri düzey tükenmişlik sorunu yaşayan kişilerin davranışlarını ve hayat tarzlarını değiştirmeleri gerekmektedir. Bu nedenle terapilerin yeni alışkanlıkları oluşturacak çözüm dinamikleri içeren duygusal ve algısal konuları ele alması gerekmektedir.
Konuya hakim ve deneyimli bir psikolog tarafından değerlendirilmeleri halinde ve psikolog yönergelerine uymaları halinde kişiler üzerlerinde yer alan bu baskıyı azaltarak sürece daha kolay uyum sağlayabilir ve terapi süreci de başarılı bir şekilde ilerler. Kişi kendisini her terapiden sonra daha iyi ve dingin hissedebilir. Konulara yaklaşımı ve bakış açısı değişebilir ve buna bağlı olarak üzerindeki baskının azaldığını hissedebilir.
Yetişkin Dikkat Eksikliği Nedir?
Yetişkin dikkat eksikliği çocuklarda ve ergenlerde görülen dikkat eksikliğine göre farklılık gösterir. Birçok durumda yetişkinlerde görülen dikkat eksikliği tükenmişlik sendromu gibi bir sorunun etkisi olarak ortaya çıkar. Bunun yanı sıra çocukluk çağında dikkat eksikliği ve hiperaktivite yaşayan kişilerde yetişkinlik döneminde bu sorunlar tekrarlayabilir. Bu noktada yetişkinlerde yaşanan dikkat eksikliğinin ana nedenini belirlemek doğru çözüm ve terapi yaklaşımının seçilmesi açısından önemlidir.
Yetişkin dikkat eksikliğinde yaşanan problemin nedeni ne olursa olsun kişinin günlük hayatına uyum sağlayamama, basit düzeyde olsa bile sorumluluklara karşı ilgiyi yitirme, daha önceden yaşanmamış hatalar yapmasına ve buna bağlı olarak kendisini başarısız, yorgun, umutsuz hissetmesine neden olabilir.
Dikkat Eksikliği Olduğu Nasıl Anlaşılır? Belirtileri Nelerdir?
Yetişkin dikkat eksikliği birçok durumda iş hayatında yaşanan sorunların neticesinde tespit edilir. Yetişkin dikkat eksikliğinin en önemli belirtisi, yapılan işe tam olarak konsantre olamamak olarak ortaya çıkar. Bu durumda hata yapma ihtimali artar. Aynı zamanda bu kişiler işleri zamanında tamamlama konusunda da sorunlar yaşayabilirler. Diğer bir belirtisi ise aşırı hareketlilik şeklinde ortaya çıkar. Bu durumda yetişkin kişi, çalışma ortamında sakin kalamaz ve sürekli hareket halinde olmak ister. Üzerinde hissettiği yoğun baskıdan ötürü bir sorumluluğu üstlenme ve teslim etme konusunda sıkıntılar yaşar ve bununla beraber günlük rutin faaliyetlerde bile hatırlayamama, süreci yönetememe gibi durumlara maruz kalırlar.
Dikkat Eksikliği Tükenmişlik Sendromu ile Bağlantılı mıdır?
Bazı durumlarda dikkat eksikliği tükenmişlik sendromunun sonucu olarak ortaya çıkabilir. Ancak yetişkin dikkat eksikliği söz konusu olduğunda altta yatan sebeplerin doğru bir şekilde tespit edilmesi gerekmektedir. Tükenmişlik sendromu kişinin bilişsel ve fiziksel kapasitesini etkiler. Kişi herhangi bir işi yapmaktan soğur ve görevlerini tamamlama konusunda isteksiz olur. Bu da dikkat eksikliğine ve işlerin tamamlanmamasına yol açmakla birlikte kişinin kendini yetersiz hissetmesi sebebiyle olumsuz fikirlere daha çok kapılmasına neden olabilir. Yine de her dikkat eksikliği tükenmişlik sendromu ile bağlantılı olmak zorunda değildir. Bu bağlantının var olup olmadığı problemin yaşanmasını tetikleyen sebeplerle birlikte doğru şekilde araştırılmalı ve uzman bir psikolog tarafından değerlendirilerek doğru bir terapi süreci yönetilmelidir.
Hangi Kişilerde Daha Çok görülür?
Yetişkin dikkat eksikliği, genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorunu yaşayan kişilerde daha sık görülür. Aynı zamanda bu kişilerde dürtü kontrolü konusunda da sorunlar ortaya çıkabilir. Diğer yandan yoğun iş temposuna sahip ancak herhangi bir dikkat eksikliği hikayesine sahip olmayan yetişkinlerde de bu sorun görülebilir. Bu problemi yaşayan kişilerde bazı örneklerde göze çarpan bir durum da kişinin, karakter özellikleri ile örtüşmeyen bilgi ve becerilere sahip olmasını gerektiren bir çalışma hayatı olmasıdır.
Önlem Alınabilir mi?
Çocukluk veya ergenlik döneminden kaynaklanan yetişkin dikkat eksikliği için önlemlerin bu dönemden itibaren alınması gerekir. Birçok durumda bu tür yetişkin dikkat eksikliği vakalarında farklı terapi seçenekleri önerilir. Diğer yandan yoğun iş temposu veya tükenmişlik sendromu gibi nedenlerle yetişkin tipi tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler bu durumun önüne geçmek için çeşitli önlemler alabilirler. İş yükünün azaltılması, gün içinde mola verilmesi, tatile çıkılması, sosyalleşme gibi yöntemler tükenmişlik kaynaklı dikkat eksikliğini önlemeye yardımcı olabilir. Buna ek olarak düzenli psikolog terapisi de alınabilecek önlemler arasında sayılabilir. Kişinin iş yaşamı içerisinde henüz tükenmiş sendromu birebir görülmüyorken, üzerinde hissettiği baskı ile başa çıkamadığını farkettiğinden bir psikolog desteği alması ve düzenli terapi süreçleri, kişinin ilerleyen sürece geçmeden dürtülerinin kontrol altına alınmasını sağlayacaktır.
Kişinin Günlük Yaşamını Etkiler mi?
Dikkat bozukluğu sorunun ciddiyetine bağlı olarak kişinin günlük yaşamını olumsuz yönde etkileyebilir. Özellikle başladığı işi bitiremeyen kişiler, iş hayatında çeşitli zorluklar yaşayabilirler. Dikkat eksikliği nedeniyle zaman yönetimi konusunda başarısız olmak da günlük yaşamı olumsuz yönde etkilemektedir. Elbette kişinin kendisini yoğun düzeyde stres ve baskı altında hissetmesi ve odaklanamama problemi yaşaması da kendisini yorgun, başarısız ve yetersiz hissetmesine sebep olabilir.
Terapi ile Giderilebilir mi?
Yetişkin dikkat eksikliği terapi yöntemleri ile ortadan kaldırılabilir. Terapi yöntemi seçiminde önemli olan nokta, dikkat eksikliğinin kaynağını anlamaktır. Tükenmişlik sendromu gibi nedenlerden kaynaklanıyorsa geştalt ve bilişsel davranışsal terapiler sorunun ortadan kaldırılmasına yardımcı olabilir. Diğer yandan çocukluk ve ergenlik döneminden gelen dikkat eksikliği ise bütüncül bir terapi yaklaşımı tercih edilebilir. Bu noktada önemli olan dürtüselliği kontrol altına alacak ve kişinin odaklanmasına yardımcı olacak terapi seçeneklerini belirlemektir. Düzenli terapi ve yaşam tarzı değişiklikleri sayesinde yetişkin tipi dikkat eksikliğini kontrol altına almak mümkündür. Ancak elbette konusunda uzman bir psikolog ile bu sürecin düzenli bir şekilde yürütülmesi gerekmektedir.
Tükenmişlik – Yetişkin Dikkat Eksikliği konusunda bilgi ve randevu almak üzere Klinik Psikolog Özkan Yiğit ile iletişime geçin.
Yasal Uyarı: Bu yazı ile birlikte bu web sayfasındaki yazılı metinlerin tamamı tıbbi teşhis bilgisi, tıbbi tedavi bilgisi veya tıbbi önerme içermez. Psikoterapiye kabul için psikiyatri hekim yönlendirmesi talep edilebilir.